Stori newyddion

Cyn-filwyr a pherson茅l milwrol yn datguddio trysorau coll yr Oes Haearn o dan faes awyr yr Awyrlu Frenhinol

Mae arteffactau coll o바카라 사이트檙 Oes Haearn a ddarganfuwyd gan berson茅l milwrol a chyn-filwyr wedi바카라 사이트檜 datgan yn drysor.

• Gan: Defence Infrastructure Organisation and Alistair Carns DSO OBE MC MP
• Cyhoeddwyd: 27 Ionawr 2025

Horse bridle-bit from c60AD found at RAF Valley. Copyright: Photography by Harvey Mills.

• Arteffactau 2000 oed o바카라 사이트檙 Oes Haearn wedi바카라 사이트檜 datgan yn drysor cenedlaethol
• Darganfyddiadau hanesyddol gan berson茅l milwrol a chyn-filwyr
• Bydd trysorau o RAF y Fali nawr yn cael eu rhoi i Amgueddfa Cymru

Mae arteffactau coll o바카라 사이트檙 Oes Haearn a ddarganfuwyd gan berson茅l milwrol a chyn-filwyr wedi바카라 사이트檜 datgan yn drysor.

Cafodd rhannau o gerbyd rhyfel Celtaidd, y credir ei fod tua 2000 o flynyddoedd oed, eu darganfod o dan faes awyr RAF y Fali yn Ynys M么n yn ystod cloddio gan berson茅l milwrol a chyn-filwyr.

Mae Uwch Grwner Gogledd (Orllewin) Cymru bellach wedi datgan bod y darganfyddiadau hyn yn drysor.

Byddant nawr yn cael eu rhoi i Amgueddfa Cymru.

Cynhaliwyd y gwaith cloddio archeolegol ym mis Ebrill 2024 dan arweiniad y Sefydliad Seilwaith Amddiffyn (DIO). Roedd yr ymchwiliad hefyd yn cynnwys person茅l a chyn-filwyr o Ymgyrch Nightingale, menter DIO sy바카라 사이트檔 cefnogi iechyd a lles person茅l milwrol a chyn-filwyr.

Dywedodd y Gweinidog Cyn-filwyr a Phobl Alistair Carns DSO OBE MC AS:

Mae Ymgyrch Nightingale yn rhaglen arloesol ac arobryn sy바카라 사이트檔 dangos yn gyson y buddion y gall archaeoleg eu cynnig i berson茅l milwrol a chyn-filwyr.

Llongyfarchiadau i바카라 사이트檙 rhai a wnaeth y cloddiad ac a wnaeth y darganfyddiad cyffrous hwn.聽 Trwy eu gwaith caled, rydym yn datgelu ac yn cadw ein hanes ar gyfer cenedlaethau바카라 사이트檙 dyfodol.

Mae바카라 사이트檙 cynllun arobryn yn gweld person茅l a chyn-filwyr clwyfedig, anafedig a s芒l yn cymryd rhan mewn ymchwiliadau archeolegol ar draws yr ystad Amddiffyn, gan ddarparu profiadau unigryw o fewn y maes. Credir bod y darganfyddiadau yn rhan o gasgliad enwog Llyn Cerrig Bach, a ddarganfuwyd yn wreiddiol yn y 1940au yn ystod gwaith i ymestyn maes awyr RAF y Fali ar gyfer awyrennau bomio Americanaidd yn ystod ymdrech rhyfel y Cynghreiriaid. Mae바카라 사이트檙 casgliad yn un o바카라 사이트檙 casgliadau pwysicaf o arteffactau o바카라 사이트檙 Oes Haearn a ddarganfuwyd yn y DU, yn cynnwys dros 150 o wrthrychau efydd a haearn yn dyddio rhwng 300CC a 100AD.

Ymhlith y darganfyddiadau newydd roedd dolen cyfryw a fyddai wedi cael ei defnyddio i lywio awenau cerbyd rhyfel Celtaidd, gyda brithwaith coch addurniadol. Mae바카라 사이트檙 ddolen cyfryw, a ddarganfuwyd gan David Ulke, Arweinydd Sgwadron yr RAF sydd wedi ymddeol, yn un o dri yn unig a ddarganfuwyd gyda바카라 사이트檙 addurn arbennig hwn yng Nghymru. Daethpwyd o hyd i ail ddarganfyddiad, darn ffrwyn ceffyl y credir ei fod yn dyddio o tua 60AD, gan Ringyll Hedfan yr RAF Graham Moore. Yn debyg i바카라 사이트檙 rhai o gasgliad Polden Hill a ddarganfuwyd yng Ngwlad yr Haf, byddai바카라 사이트檙 darn ffrwyn ceffyl wedi바카라 사이트檌 wisgo gan geffylau바카라 사이트檔 tynnu cerbydau rhyfel o바카라 사이트檙 Oes Haearn.

Dywedodd Uwch Archeolegydd DIO, Richard Osgood:

Mae바카라 사이트檙 darganfyddiadau hyn yn RAF y Fali yn hynod gyffrous i bawb; mae casgliad Llyn Cerrig Bach o bwysigrwydd cenedlaethol i Gymru, a바카라 사이트檙 Deyrnas Unedig yn ei gyfanrwydd. Mae바카라 사이트檙 darganfyddiadau newydd hyn wedi cadarnhau amheuon archeolegwyr cynharach fod mwy i바카라 사이트檞 ddarganfod o바카라 사이트檙 casgliad arbennig hwn.

Mae바카라 사이트檔 wych bod y person茅l a바카라 사이트檙 cyn-filwyr sy바카라 사이트檔 cymryd rhan yn Ymgyrch Nightingale yn parhau i gael eu gwobrwyo 芒 chanfyddiadau mor hanesyddol bwysig. Rwy바카라 사이트檔 falch bod y fenter yn chwarae rhan wrth gefnogi person茅l a chyn-filwyr yn eu darganfyddiad ac mae바카라 사이트檔 wych gweld effaith wych y prosiect hwn.

Cafodd t卯m Ymgyrch Nightingale ganiat芒d arbennig i wneud y gwaith cloddio gan RAF y Fali, cyn y gwaith adnewyddu ar faes awyr y safle. Dechreuodd y gwaith adeiladu ar gyfer y gwelliannau hyn ym mis Medi 2024.

Dywedodd Darganfyddwr y ddolen cyfryw, yr Arweinydd Sgwadron (wedi ymddeol) David Ulke:

Roedden ni wedi cael ein briffio ar y math o bethau y gallen ni ddisgwyl eu darganfod, felly pan wnes i ddatguddio바카라 사이트檙 darn, roeddwn i바카라 사이트檔 eithaf sicr mai dolen cyfryw o바카라 사이트檙 Oes Haearn ydoedd. Roeddwn i ar ben fy nigon a dweud y lleiaf! Rydw i wedi bod yn ymwneud ag archeoleg ers blynyddoedd lawer a hwn oedd y darganfyddiad mwyaf arwyddocaol i mi ei wneud erioed o bell ffordd.

Mae바카라 사이트檙 ffaith y gall Ymgyrch Nightingale ddod 芒 pherson茅l y lluoedd arfog ynghyd trwy gloddio archaeolegol yn dangos pa mor iachaol a chymwynasgar y gall archaeoleg fod. Nid yw바카라 사이트檔 datrys popeth o bell ffordd, ond mae llawer wedi elwa, ac rydw i am un yn un o바카라 사이트檙 buddiolwyr diolchgar hynny.

Dywedodd y Rhingyll Hedfan Graham Moore, a ddarganfyddodd y darn ffrwyn ceffyl:

바카라 사이트淩oedd chwilio am y casgliad coll yn waith caled ac roedd gennym ni ardal enfawr i바카라 사이트檞 gwmpasu. Nid tan y diwrnod olaf 바카라 사이트� gyda dim ond 10 munud i fynd 바카라 사이트� y darganfyddais y darn ffrwyn ceffyl. Ar y dechrau roedd y t卯m yn meddwl fy mod yn tynnu coes, ond sylweddolais yn gyflym fy mod wedi dod o hyd i rywbeth arbennig. Ni allai geiriau egluro sut yr oeddwn yn teimlo yn y foment honno, ond roedd yn brofiad bendigedig.

바카라 사이트淩wyf wedi bod yn rhan o lawer o waith cloddio Ymgyrch Nightingale bellach, ac mae바카라 사이트檙 profiad yn wirioneddol amhrisiadwy i바카라 사이트檙 cyn-filwyr a바카라 사이트檙 person茅l lluoedd arfog sy바카라 사이트檔 cymryd rhan.바카라 사이트�

Dywedodd Pennaeth Gorsaf RAF y Fali, Capten y Gr诺p Gez Currie OBE:

Mae바카라 사이트檔 anhygoel ein bod yn cael ein hatgoffa eto o arwyddoc芒d y safle ar garreg drws RAF y Fali a pha mor bwysig ydyw i hanes Cymru. Paratoadau RAF y Fali yn y 1940au i helpu i atal goresgyniad, a dynnodd i바카라 사이트檙 amlwg arwyddoc芒d y lleoliad hwn a바카라 사이트檌 gysylltiadau 芒 goresgyniad cynharach gan y Rhufeiniaid.

Mae pwysigrwydd RAF y Fali i Amddiffyn y DU heddiw y tu hwnt i amheuaeth, ond mae hyn yn ein hatgoffa ein bod yn rhan o gontinwwm sy바카라 사이트檔 ymestyn dros 2,000 o flynyddoedd ac mae바카라 사이트檔 rhaid i ni fod yn warcheidwaid cyfrifol o바카라 사이트檙 tir hwn. Rydym yn hynod falch o fod yn rhan o ymdrechion i ddarganfod a gwarchod yr arteffactau pwysig hyn o hanes Cymru ac yr un mor falch bod ein milwyr ni ein hunain wedi chwarae rhan mor agos yn yr ymdrechion hyn.

Bydd y darganfyddiadau nawr yn cael eu rhoi i Amgueddfa Cymru, sy바카라 사이트檔 gartref i nifer o eitemau o gasgliad cychwynnol Llyn Cerrig Bach.

Dywedodd Adam Gwilt, Uwch Guradur y Cynfyd yn Amgueddfa Cymru:

Mae바카라 사이트檔 anhygoel meddwl bod yr arteffactau 2,000 o flynyddoedd oed hyn wedi aros mor gyflawn ac wedi바카라 사이트檜 cadw바카라 사이트檔 dda o fewn dyddodiad mawn bas, a gafodd ei symud yn flaenorol a바카라 사이트檌 lusgo i바카라 사이트檙 maes awyr dros 80 mlynedd yn 么l o lyn hynafol cyfagos! Mae바카라 사이트檙 darn ffrwyn ceffyl a바카라 사이트檙 ddolen cyfryw ill dau yn cynnwys arddulliau nad ydynt wedi바카라 사이트檜 cynrychioli ymhlith y casgliad gwreiddiol. Byddan nhw바카라 사이트檔 ychwanegu gwybodaeth newydd bwysig am roi gwrthrychau gwerthfawr fel rhoddion crefyddol i바카라 사이트檙 llyn ar ddiwedd Oes yr Haearn, ychydig cyn, neu tua바카라 사이트檙 adeg pan oresgynnodd y Fyddin Rufeinig Ynys M么n.

Mae바카라 사이트檔 wych y bydd yr arteffactau hyn yn hygyrch i바카라 사이트檞 harddangos ac er budd y cyhoedd yn Oriel M么n. Edrychaf ymlaen at gydweithio yn y blynyddoedd i ddod gyda바카라 사이트檙 amgueddfa, y ganolfan dreftadaeth yn RAF y Fali a바카라 사이트檙 t卯m Ymgyrch Nightingale, fel y gall pawb ddathlu a rhannu바카라 사이트檙 stori wych hon.

Cyhoeddwyd ar 27 Ionawr 2025